Phẩm giá con người vô hạn: di sản Thánh Tôma - Hội thảo Kỷ niệm 800 năm sinh nhật Thánh Tôma Aquinô

Năm 2025 đánh dấu một cột mốc đặc biệt của Dòng Đa Minh và toàn thể Giáo hội: kỷ niệm 800 năm sinh nhật Thánh Tôma Aquinô (1225–2025) – vị Tiến sĩ Hội Thánh, nhà thần học và triết gia vĩ đại. Nhân dịp trọng đại này, Học viện Thần học Đa Minh cùng Ban Nghiên Cứu và Phổ biến Học thuyết thánh Tôma đã long trọng tổ chức Hội thảo học thuật với chủ đề:

PHẨM GIÁ CON NGƯỜI VÔ HẠN: DI SẢN THÁNH TÔMA

Sự kiện diễn ra vào sáng ngày 18 tháng 10 năm 2025 tại Giảng đường Học viện. Hội thảo quy tụ đông đảo quý linh mục, tu sĩ nam nữ, quý giáo sư, các bạn sinh viên, cùng nhiều khách mời là anh chị em giáo dân và sinh viên từ các học viện khác.

Đây là một trong những hoạt động trọng tâm nằm trong chuỗi sự kiện kỷ niệm “tam trùng” thánh Tôma Aquinô: 700 năm được phong thánh (1323-2023), 750 năm ngày qua đời (1274-2024) và 800 năm sinh nhật của ngài (1225-2025).

Sau lời kinh xin ơn Chúa Thánh Thần, cha Giám đốc Học viện, Giuse Nguyễn Hữu Thập, OP., phát biểu chào mừng và khai mạc, nêu ý nghĩa của sự kiện trong bối cảnh Giáo hội hôm nay: trở về với nguồn mạch tư tưởng Tôma để đối thoại với thế giới hiện đại.

Vào phần nội dung chính, hội thảo quy tụ nhiều tham luận đa dạng, phản ánh chiều sâu và sức sống của tư tưởng Tôma qua nhiều thế kỷ. Trong bài tham luận đầu tiên, Linh mục Giuse Ngô Sĩ Đình, OP., trình bày đề tài “Siêu hình học Tôma Aquinô & phẩm giá con người”.

Diễn giả dựa trên khái niệm Phẩm giá con người được giải thích trong Bản Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền 1948: “Mọi người đều sinh ra tự do và bình đẳng về phẩm giá và quyền lợi. Con người có lý trí và lương tâm” để nối kết với khái niệm phẩm giá con người là “imago Dei” hình ảnh Thiên Chúa. Theo thần học Công giáo, con người có “imago Dei” qua khả năng lý trí và ý chí tự do, Tuyên ngôn QTNQ lại giải thích phẩm giá con người là vì họ có lý trí và lương tâm. Từ nền tảng siêu hình học của Aristotle và thánh Tôma, diễn giả gợi ý hai kiểu diễn tả này có những điểm gặp gỡ nhau.

Tiếp theo, diễn giả Vũ Thị Hải, Tiến sĩ Triết học, trình bày chủ đề “Nhân học Tôma Aquinô: giá trị lịch sử và thời đại”. Học thuyết cơ bản của Tôma Aquinô về con người và giá trị lịch sử và thời đại của nhân học Tôma Aqiunô. Thánh nhân nhấn mạnh đến sự toàn vẹn của con người: “con người là sự kết hợp mật thiết giữa thân xác và linh hồn”. Con người hiện hữu với tư cách là một nhân vị. Nhân vị có phẩm giá vì nó là chủ thể tự thuộc về chính mình, chứ không tồn tại chỉ vì một cái khác. Những luận điểm cốt lõi quan trọng của nhân học Tôma Aquinô đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến các triết gia trong thời trung cổ, cận đại và hiện đại.

Tham luận thứ ba do Linh mục Giuse Nguyễn Trọng Viễn, OP., với chủ đề: “Sứ mạng của môn sinh thánh Tôma”. Phần trình bày đưa các tham dự viên ra vùng “ngoại vi”, để không chỉ dừng lại ở phần suy tư, nhưng bước vào phần áp dụng mục vụ. Thật vậy, suy tư cần phải gắn liền với kinh nghiệm. Thực trạng cho thấy các môn sinh của thánh Tôma đang giam hãm học thuyết của ngài trong các môi trường học viện và trong các thư viện. Chúng ta dường như đang cho ngài về “hưu” trong thế giới ngày hôm nay. Học thuyết của thánh Tôma tôn trọng cái hồn của thực tại, chứ không dừng lại ở cái suy tư thuần tuý. Do đó, cần tránh nguy cơ giam hãm học thuyết của ngài trong các môi trường học viện và thư viện, cho ngài “nghỉ hưu” trong thế giới ngày hôm nay.

Phần tham luận cuối cùng, Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Quang Hưng, nguyên Giám đốc Viện Nghiên cứu Tôn giáo đương đại, chia sẻ cái nhìn về giá trị của nhân học Tôma đối với nhân loại và cách riêng là với văn hóa và tôn giáo tại Việt Nam. Di sản lớn nhất của Tôma Aquinô là quan niệm về “con người”; con người không thuần tuý là thân xác, và cũng không thuần tuý là linh hồn, mà là hữu thể trọn vẹn của cả hồn và xác. Quan niệm về nhân học Kitô giáo nói chung và học thuyết của Tôma Aquinô nói riêng đã có đóng góp quan trọng trong văn hoá của các tôn giáo truyền thống tại Việt Nam.

Sau phần trình bày, các tham dự viên bước vào phần thảo luận sôi nổi và phong phú. Nhiều câu hỏi được nêu ra, gợi mở thêm các hướng tiếp cận giữa tư tưởng Tôma và các ngành khoa học nhân văn, tâm lý học, đạo đức sinh học hay xã hội học.

Bầu khí hội thảo thật sự mang tinh thần Đa Minh: vừa trí thức, vừa huynh đệ, vừa chiêm niệm. Những cuộc trao đổi không dừng lại ở tri thức, nhưng còn gợi mở thao thức sống và loan báo Tin Mừng trong bối cảnh hôm nay.

Trong lời kết thúc, Phó Giám đốc Học viện, cha Giuse Nguyễn Mạnh Hà, OP.,  đã đại diện Ban Giám đốc Học viện Thần học Đa Minh bày tỏ lòng tri ân đến các diễn giả, người tham dự, và toàn thể cộng sự đã góp phần làm nên thành công của hội thảo. Hội thảo khép lại trong bầu khí hân hoan và cảm tạ. Nhiều người ra về với niềm xác tín rằng tư tưởng của Thánh Tôma Aquinô vẫn là ngọn đèn soi chiếu cho Giáo hội và xã hội đương đại - nơi mà giá trị và phẩm giá con người đang cần được bảo vệ và khơi dậy hơn bao giờ hết.