Những bài giảng của Thánh Tôma Aquinô trong năm phụng vụ -Dẫn nhập

Mỗi lần nghe nói đến thánh Tôma Aquinô, chúng ta nghĩ ngay đến các tác phẩm triết học và thần học của vị Tiến sĩ Thiên thần. Thế nhưng trong thế kỷ XX, người ta  nhận ra còn một mảng bị lãng quên, đó là các bộ chú giải Kinh Thánh. Ngoài ra, còn một lãnh vực nữa bị bỏ sót, đó là các bài giảng của thánh nhân. Chúng ta đừng quên rằng Tôma là một thành viên của Dòng Anh em Giảng thuyết. Đành rằng việc biên soạn sách vở hoặc dạy học cũng là một hình thức giảng thuyết (giảng bằng chữ viết thay vì giảng bằng lời nói), nhưng thánh Tôma cũng đã dấn thân cho việc giảng thuyết theo nghĩa chặt. Thật vậy, theo quy chế của đại học Paris thời đó, ba công tác của một giáo sư là:  legere (đọc và chú giải Kinh thánh), disputare (tranh luận), praedicare (giảng thuyết).  Tuân theo quy chế đó, thánh Tôma đã soạn nhiều bài giảng dành cho giới đại học (giáo sư và sinh viên)[1]. Ngoài ra, ngài không quên giảng cho các thành phần khác nhau của Dân Chúa (giáo sĩ, tu sĩ, giáo dân). Người ta còn lưu lại một loạt bài giảng dành cho các giáo dân ở Napoli vào mùa chay năm 1273) bằng phương ngữ của họ, trong đó ngài đã lần lượt giải thích Kinh Tin Kính, Kinh Lạy Cha (và kinh Kính mừng), Mười điều răn[2]. Tuy ít được biết đến, một vài văn khố còn lưu giữ các bài giảng của thánh Tôma dọc theo năm phụng vụ, mà hôm nay chúng tôi hân hạnh giới thiệu với độc giả. Người ta còn giữ được hai bộ sưu tập: một bằng tiếng Latinh[3] và một bằng tiếng Anh. Tựa đề bộ sưu tập bằng tiếng Anh là:  Ninety-Nine Homilies of S. Thomas Aquinas upon the Epistles and Gospels for Forty-Nine Sundays of the Christian Year được chuyển ngữ Linh mục John Mark Ashley (1828-1909) và xuất bản tại London năm 1867. Dựa trên bản văn này, hai tu sĩ Micae Lê Bá Thạch O.P. và Phêrô Lê Văn Cao O.P. đã dịch sang tiếng Việt.

Nên biết là những bài giảng này không do chính thánh Tôma viết ra, nhưng có lẽ đã được một thính giả (hay thư ký) ghi lại. Điều này giải thích sự ngắn gọn, tựa như sườn bài, từ đó có thể quảng diễn rộng hơn. Mặc dù các bài được sắp xếp dựa theo mùa phụng vụ, nhưng các đề tài có thể được sử dụng vào những hoàn cảnh khác, chẳng hạn như các kỳ tĩnh tâm.

          Trước khi đi vào nội dung, xin lưu ý về một vài điểm khác biệt trong cách sắp xếp năm phụng vụ trước công đồng Vaticanô II.

          1/ Năm phụng vụ gồm các “Mùa” như sau:

- Chu kỳ Giáng sinh: Mùa Vọng; Mùa Hiển Linh;

- Chu kỳ Phục sinh: Mùa Bảy Mươi và Mùa Chay; Mùa Phục sinh

- Từ sau lễ Chúa Ba Ngôi cho đến mùa Vọng

          2/ Mỗi chủ nhật có hai bài đọc: Bài đọc I gọi là thánh thư (epistola) thường trích từ các thư của thánh Phaolô. Bài đọc II là Tin mừng (evangelium).

          Một đặc điểm có thể nhận thấy là tác giả trích dẫn Thánh Kinh rất nhiều để minh hoạ cho lời giảng, đến nỗi có thể nói được rằng bài giảng chính là lời chú giải Thánh Kinh.

NB: Để thuận tiện cho quý độc giả theo dõi, các bài giảng sẽ được được đăng lần lượt, bắt đầu từ chuỗi bài Mùa Vọng, dọc theo năm phụng vụ.

[1] Mark-Robin Hoogland, Thomas Aquinas: The Academic Sermons, (Fathers of the Church, Medieval Continuation, 11) Washington D.C., 2010.

[2] Được Học viện Đa Minh chuyển dịch sang tiếng Việt năm 2015: Kinh Tin kính, Kinh Lạy Cha và Kinh Kính mừng, Mười điều răn.

[3] Divi Thomae Aquinatis doctoris angelici sermones et opuscula concionatoria. edita a J. B. Raulx. Tomus primus, Parisiis 1873.